W art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej (Dz. U.    z 2024 r., poz. 1907), zwanej dalej u.o.l.o.c. zawarto pojęcie społecznej odporności. Zostało ono określone szeroko i oznacza nie tylko zdolność ludzi do zaspokajania swoich podstawowych potrzeb bytowych, lecz także do zdobywania kompetencji w zakresie kształtowania świadomości zagrożeń i zapobiegania zagrożeniom oraz pożądanych zachowań na wypadek wystąpienia zagrożeń.

W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, że pojęcie społecznej odporności oznacza zdolność społeczeństwa do opierania się poważnym wstrząsom, takim jak ataki zbrojne, klęski żywiołowe, kryzysy zdrowotne lub awarie infrastruktury krytycznej, a następnie zdolność do szybkiego odzyskiwania po nich równowagi, łącząca gotowość cywilną i społeczną  z umiejętnościami wojskowymi. Co istotne, owa odporność obejmuje instytucje publiczne, sektor prywatny i społeczeństwo obywatelskie. Podkreśla się tutaj także znaczenie obywateli w krajowej gotowości i reagowaniu, w tym w skutecznej komunikacji publicznej oraz przeciwdziałaniu dezinformacji. Jest to pojęcie, które należy łączyć z działaniami o charakterze decentralizacyjnym.                                                        

Pojęcie społecznej odporności zostało użyte przez prawodawcę ww. akcie prawnym m.in. w art. 4 ust. 1 pkt 2, gdzie jest mowa o przygotowaniu ludności do właściwego zachowania się w sytuacji wystąpienia zagrożenia przez zwiększanie świadomości zagrożeń i społecznej odporności polegającego na:

1. informowaniu obywateli o potencjalnych i aktualnych zagrożeniach mających wpływ na ich bezpieczeństwo,
2. edukowaniu ludności w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej, w tym w zakresie konieczności zapewnienia spójności działań militarnych i pozamilitarnych w obronie państwa,
3. instruowaniu obywateli o zasadach zabezpieczenia przed zagrożeniem i postępowania w sytuacjach zagrożenia, w szczególności w zakresie budowania społecznej odporności, udzielania pierwszej pomocy i ewakuacji,
4. uruchomieniu mechanizmów społecznej odporności.

Zadania podmiotów administrujących związane z budowaniem społecznej odporności w ustawie o ochronie ludności i obronie cywilnej rozsiane są w wielu miejscach. Jako przykłady można wskazać:

• art. 11 ust. 1 pkt 5 lit. c u.o.l.o.c.: „Do zadań starosty należy: [...] 5) udzielanie gminom wchodzącym w skład powiatu pomocy w realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej, w szczególności obejmujących: [...] c) wzmacnianie lokalnych inicjatyw dotyczących budowania społecznej odporności”,

• art. 11 ust. 1 pkt 18 u.o.l.o.c.: „Do zadań starosty należy: [...] 18) przeciwdziałanie dezinformacji obniżającej społeczną odporność na obszarze powiatu”.

Co to jest dezinformacja i czemu jest groźna? 

Dezinformacja jest działaniem w pełni celowym i zamierzonym i polega na przekazywaniu fałszywych lub zmanipulowanych informacji, które mają  wprowadzać  odbiorów w błąd. Dezinformacja tworzy obraz świata, który jest niezgodny z rzeczywistością. Kampanie dezinformacyjne mają na celu m.in. polaryzację społeczeństwa poprzez narzucanie narracji wzbudzających poczucie zagrożenia, strachu, wzmacniające tezy antynaukowe, czy antagonizowanie konkretnych osób lub grup. 

Jak walczyć z dezinformacją? 

Wśród wymienianych przez ekspertów sposobów na przeciwdziałanie dezinformacji jest m.in. fact-checking, czyli szczegółowa weryfikacja informacji, np. poprzez porównywanie źródeł, sprawdzanie obrazów, weryfikację prawdziwości źródła. Nieodłącznym elementem walki  z dezinformacją jest również edukacja społeczeństwa. Niestety, w zalewie informacji zdarza się, że sami powielamy fake newsy, przez ich udostępnianie na portalach społecznościowych. Tu dobrym rozwiązaniem jest korzystanie ze sprawdzonych źródeł, mediów, do których mamy zaufanie, czy dziennikarzy, których cenimy. 

BAZA WIEDZY

Treści dotyczące dezinformacji oraz  jak rozpoznać dezinformację i chronić się przed manipulacją ZNAJDZIESZ TUTAJ:

https://www.nask.pl/dezinfo

Jak przeciwdziałać dezinformacji? Poradnik (nie tylko) dla administracji publicznej

https://www.nask.pl/magazyn/jak-przeciwdzialac-dezinformacji-poradnik-nie-tylko-dla-administracji-publicznej

Jak reaguje Komisja Europejska?

https://commission.europa.eu/topics/countering-information-manipulation_pl

Dedykowana strona internetowa Akademii Pożarniczej w Warszawie

https://ochronaludnosci.edu.pl/gotowosc-na-zagrozenia/dezinformacja/

Materiały edukacyjne

https://ochronaludnosci.edu.pl/baza-wiedzy/materialy-edukacyjne/